W stronę Nowoczesności. II Grupa Krakowska

Muzeum w Gliwicach

W stronę Nowoczesności. II Grupa Krakowska.
Z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie

Muzeum w Gliwicach zaprasza na kolejną odsłonę historii sztuki polskiej. Po Młodej Polsce i Kolorze i formie… przyszedł czas na przybliżenie naszej publiczności awangardy polskiej z lat 1945–1968. Zaprezentujemy ponad dziewięćdziesiąt dzieł dwudziestu pięciu artystów, wśród których znajdą się m.in.: Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Kazimierz Mikulski, Erna Rosenstein, Teresa Rudowicz, Jonasz Stern, Karol Pustelnik, Jadwiga Maziarska, Alfred Lenica, Marian Szulc, Jan Tarasin, Jan Lebenstein, Jerzy Tchórzewski, Daniel Mróz, Tadeusz Brzozowski, Jerzy Nowosielski, Jerzy Skarżyński, Janina Kraupe-Świderska, Maria Pinińska-Bereś. W głównej mierze to członkowie II Grupy Krakowskiej, lecz obok ich prac będą też wyeksponowane dzieła wielkich artystycznych indywidualności tamtych lat: Andrzeja Wróblewskiego, Stefana Gierowskiego, Wojciech Fangora czy Aliny Szapocznikow. Dzisiaj wszystkich tych artystów nazywamy klasykami nowoczesności – ich twórczość stała się bowiem nie tylko punktem odniesienia dla kolejnych pokoleń artystów, lecz także pokazuje wielotorowość rozwoju i bogactwo tematyczne polskiej sztuki po 1945 roku: od prób uporania się z wojenną traumą, przez malarstwo materii, surrealizm, abstrakcję aż po współczesne eksperymenty formalne. Kuratorką ekspozycji jest pani Anna Budzałek z Działu Sztuki Współczesnej Muzeum Narodowego w Krakowie. To kolejne wspaniałe przedsięwzięcie, które Muzeum w Gliwicach realizuje wspólnie z Muzeum Narodowym. Ekspozycja będzie dostępna do 24 września 2023 roku.

W dniu wernisażu – 22 kwietnia 2023 r. o godzinie 12.00 – wykład inauguracyjny wygłosi w Willi Caro (ul. Dolnych Wałów 8a) pani Anna Budzałek. Podczas spotkania (połączonego z oprowadzaniem kuratorskim po ekspozycji) opowie m.in. o tym, jak trauma wojny i jej konsekwencje dla artystów działających w Polsce Ludowej wpłynęły na zmianę postrzegania roli sztuki w życiu codziennym, a także przybliży tendencje w polskiej sztuce od 1945 do 1968 roku. Serdecznie zapraszamy.

II Grupa Krakowska była najważniejszą, najbardziej twórczą grupą w powojennym życiu artystycznym Krakowa. Siłą tego stowarzyszenia były wielkie indywidualności, które nadawały ton i kierunek twórczych poszukiwań. Historia ukonstytuowania się tej grupy – kontynuującej do pewnego stopnia tradycje przedwojennej imienniczki – wiąże się z kilkoma poprzedzającymi ją inicjatywami wystawienniczymi oraz ugrupowaniami artystycznymi.

Po II wojnie światowej, która rozproszyła większość twórców I Grupy Krakowskiej, Maria Jarema i Jonasz Stern wraz z Jadwigą Maziarską i Erną Rosenstein podjęli na nowo działalność artystyczną, łącząc się ze środowiskiem młodszych twórców awangardowych, które w czasie okupacji uformowało się wokół konspiracyjnego teatru prowadzonego przez Tadeusza Kantora (m.in. Tadeusz Brzozowski, Adam Hoffman, Kazimierz Mikulski, Jerzy Nowosielski, Mieczysław Porębski, Jerzy Skarżyński). Powstało w ten sposób nowe ugrupowanie nowoczesnych artystów pod nazwą Grupa Młodych Plastyków.

W roku 1945 odbyła się pierwsza wystawa Młodych Plastyków w lokalu Związku Literatów w Krakowie. Rok później urządzono ich wystawę w Pałacu Sztuki. Na przełomie lat 1948/1949 zorganizowano w Pałacu Sztuki pierwszą ogólnopolską Wystawę Sztuki Nowoczesnej. Po kilkuletniej przerwie w roku 1955 odbył się w lokalu Związku Polskich Artystów Plastyków pokaz prac krakowskich artystów nowoczesnych pod nazwą Wystawa 9 malarzy. W roku następnym pod kierunkiem Tadeusza Kantora powstał teatr Cricot 2. Występowali w nim artyści, którzy sami przygotowywali scenografie i kostiumy.

W 1956 roku, w atmosferze odwilży politycznej, odbyło się założycielskie spotkanie II Grupy Krakowskiej, a 9 maja następnego roku oficjalnie zostało zarejestrowane Stowarzyszenie Artystyczne Grupa Krakowska, które w następnych latach wzbogacało się o kolejnych artystów.

Wybór prac na tę wystawę sygnowany jest przez takich artystów jak Tadeusz Brzozowski, Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Janina Kraupe, Jadwiga Maziarska, Kazimierz Mikulski, Daniel Mróz, Jerzy Nowosielski, Karol Pustelnik, Erna Rosenstein, Teresa Rudowicz, Jerzy Skarżyński, Jerzy Tchórzewski, Jonasz Stern, Jan Tarasin, Alfred Lenica, Jan Lebenstein oraz rzeźbiarka Maria Pinińska-Bereś. Wszyscy byli zdecydowanie nieprzychylni koloryzmowi, u wielu z nich – np. u Rosenstein, Mikulskiego czy Skarżyńskiego oraz Tchórzewskiego i Lebensteina – widoczny był wpływ poetyki surrealizmu. W pracach tych twórców zwraca uwagę odwoływanie się do świata wyobraźni, fantastyki, do rzeczywistości istniejącej poza czasem i przestrzenią. Inni szli drogą czystej abstrakcji, tworząc monotypie, jak Jarema, kolejni – jak Jadwiga Maziarska – pozostawali wierni abstrakcji niegeometrycznej, firmowanej przez malarstwo materii. Było też miejsce dla tak wyjątkowego artysty jak Nowosielski, tworzącego na pograniczu abstrakcji i swoiście definiowanego realizmu, przesiąkniętego poetyką ikon, a także na pełne symboli i eschatologicznych znaczeń tablice Sterna. Najwyższą starannością przy zastosowaniu precyzyjnej linii cechują się prace Tarasina – bardzo oszczędne w wypowiedzi, o silnym pierwiastku konceptualnym. Z kolei Teresa Rudowicz tworzyła „gęste” i pełne wieloznaczności kolaże, powstałe ze znalezionych na pchlich targach starych i zużytych przedmiotów. Oprócz prac członków Grupy Krakowskiej na wystawie prezentowane są także dzieła Andrzeja Wróblewskiego, Stefana Gierowskiego, Mariana Szulca, Wojciecha Fangora i Aliny Szapocznikow, których twórczość uzupełnia obraz sztuki polskiej lat 50. i 60. XX wieku. Należy podkreślić, iż druga połowa lat 50. i lata 60. XX wieku to czas triumfalnego pochodu malarstwa abstrakcyjnego. To właśnie najbardziej interesujący moment rozwoju malarstwa materii w Polsce (1958–1963). Wtedy, po pierwszych eksperymentach, ugruntowały się różnice postaw i osobistych języków w ramach wspólnego abstrakcyjnego nurtu – mówi pani Anna Budzałek. 

Przypominamy: w każdą sobotę wszystkie wystawy Muzeum w Gliwicach zwiedzać można bezpłatnie.