Rozważni i romantyczni. 100 lat Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie

Muzeum Narodowe w Warszawie

Rozważni i romantyczni.

100 lat Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie

13 września – 11 grudnia 2022 roku

al. Jerozolimskie 3, Warszawa

Historia początku zbiorów numizmatycznych to barwna opowieść o dwóch darczyńcach – hr. Kazimierzu Sobańskim i dr. Władysławie Semerau-Siemianowskim. Przekazali Muzeum duże kolekcje monet polskich i antycznych, które stały się filarami dzisiejszej kolekcji, a wybór obiektów pochodzących z tych darów można obejrzeć na nowej wystawie czasowej. Otwarcie ekspozycji zbiega się z obradami XVI Międzynarodowego Kongresu Numizmatycznego.

Opowieść o darczyńcach

Wystawa opowiada o hr. Kazimierzu Sobańskim (1859–1909), który przekazał do MNW bogaty zbiór monet polskich, oraz dr. Władysławie Semerau-Siemianowskim (1849–1938), który ofiarował kolekcję numizmatów antycznych. Dary stały się podstawą rozwijanych po dziś dzień zbiorów Gabinetu Monet i Medali. W stulecie jego istnienia Muzeum przypomni o swoich darczyńcach i pokaże bogatą prezentację kolekcji. Zabytki na wystawie są świadectwami naukowych poszukiwań, podróży i przygód obydwu kolekcjonerów.

Hrabia Sobański poza realizowaniem numizmatycznej pasji zajmował się prowadzeniem majątku w Guzowie i jednocześnie pracował społecznie. 25 czerwca 1908 r. zapisał swój zbiór Warszawie. Zmarł 11 lutego 1909 r., lecz podczas przeciągających się procedur związanych z przekazaniem daru zbiór trafił pod opiekę krakowskich numizmatyków: Henryka Mańkowskiego i Mariana Gumowskiego. I wojnę światową kolekcja przetrwała nienaruszona w Krakowie i w lutym 1920 r. została przewieziona do warszawskiego Muzeum Narodowego.

Władysław Semerau-Siemianowski w 1870 r. podjął studia medyczne, które ukończył po siedmiu latach. Trafił następnie do Imperium Osmańskiego, gdzie podczas wojny z Rosją został lekarzem w armii tureckiej. Później pracował dla kolei tureckich i rozpoczął działalność kolekcjonerską. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przekazał zbiór narodowi polskiemu. Po ustaleniach z dyrektorem MNW Bronisławem Gembarzewskim zapadła decyzja o sprowadzeniu kolekcji do kraju. 19 marca 1920 r. pociąg z czternastoma opieczętowanymi skrzyniami wyruszył z Konstantynopola. 2 lipca 1921 r. ofiarodawca został honorowym kustoszem kolekcji.

25 wieków i sześć kontynentów

Na ekspozycji znajdzie się ponad 350 obiektów. Pochodzą z sześciu kontynentów, a rozpiętość czasu, w którym powstawały, obejmuje ponad 2500 lat. Niektóre z nich, głównie te z kolekcji hr. Sobańskiego, nigdy nie były pokazywane publicznie. Największą częścią prezentowanych zabytków będą monety polskie i antyczne. Nie zabraknie też medali, fotografii, różnych form środków płatniczych i współczesnych odniesień, osadzonych w szerszym kontekście kulturowym. Wystawa będzie w najbliższym czasie jedyną okazją, żeby zapoznać się z numizmatami MNW. Poprzedni przekrojowy pokaz kolekcji odbył się w latach 2012–2016, a poprzednia wystawa czasowa – ponad 40 lat temu.

Najcenniejsze

Zbiory numizmatyczne Muzeum należą do jednych z najcenniejszych w Europie. – Gdybyśmy porównali znaczenie naszej kolekcji numizmatycznej do zbiorów malarskich, mówilibyśmy o kolekcji zawierającej liczne dzieła van Gogha, Picassa, Rembrandta i innych czołowych twórców światowych. MNW ma absolutnie wyjątkowe zbiory monet i medali – mówi pan Andrzej Romanowski, opiekun kolekcji i kurator wystawy Rozważni i romantyczni… Na wystawie można zobaczyć wiele obiektów niezwykle rzadkich lub znanych tylko w jednym egzemplarzu. Szczególną uwagę warto zwrócić na kolekcję monet polskich ze zbioru Kazimierza hr. Sobańskiego.

Historia Polski zapisana w numizmatach

Rozważni i romantyczni… to m.in. znakomity przegląd polskiego pieniądza od początków istnienia naszego państwa. Wśród wielu innych zaprezentowana zostanie jedna z najstarszych polskich monet, denar Prince[p]s Poloniae wybity za panowania Bolesława Chrobrego, oraz unikatowe monety nowożytne, m.in. dukat podwójny koronny Zygmunta I Starego, cztery dukaty gdańskie Jana III, talar koronny Jana II Kazimierza. Na ekspozycji zobaczymy też monety próbne, np. talar koronny Stanisława Augusta Poniatowskiego, szeląg gdański w złocie Wolnego Miasta Gdańska i dukat w miedzi wyemitowany w Księstwie Warszawskim. Uwagę zwraca m.in. tablica z fałszywymi ortami koronnymi z czasów Augusta III, służąca do rozpoznawania tych monet w obiegu. Zaprezentowane zostaną także insygnia Orderu Polonia Restituta, którym odznaczony został Ignacy Jan Paderewski, zabytki sztuki medalierskiej oraz sfragistyki – m.in. polskie pieczęcie królewskie w wosku i ich suche odciski.

Antyczne skarby

Z kolei dar dr. Władysława Semeraua-Siemianowskiego to niezwykle cenna kolekcja zabytków antycznych, w której skład wchodzą monety, pieczęcie bizantyjskie, terakoty i tabliczki zapisane pismem klinowym oraz przedmioty ze szkła. Zbiór charakteryzuje się wielką rozpiętością chronologiczną i geograficzną. Prezentuje przegląd mennictwa antycznego od monet greckich z okresu archaicznego, przez pieniądz rzymski, do średniowiecznych monet bizantyńskich. Na szczególną uwagę zasługuje oktodrachma trackiego plemienia Derronów, wybita w latach 520–480 przed Chr. w Macedonii. Na wystawie zostaną zaprezentowane także monety wczesnośredniowieczne bite w VIII–IX wieku m.in. przez Longobardów, Anglosasów, Franków oraz późniejsze – niemieckie, francuskie i angielskie.

Od Ameryk po Australię

Numizmaty reprezentujące Afrykę pochodzą z obszaru całego kontynentu: od islamskich monet średniowiecznych z północy po pieniądze państw kolonialnych, a także etiopskie birry i złote monety południowoafrykańskie. Mennictwo kontynentów amerykańskich przybliżą m.in. dominialne banknoty Kanady, dolary USA i argentyńskie peso. Pieniądze z Australii i Oceanii to monety kolonialne oraz dwudziestowieczne monety Związku Australijskiego, Nowej Zelandii i Fidżi. Wystawa jest także bogatą reprezentacją pieniędzy krajów azjatyckich. Tę część zbioru charakteryzują niezwykłe tradycje mennicze i różnorodność form wyrobów. Można będzie zobaczyć m.in. monety Indo-Scytów i Imperium Kuszanów, krzyżowców z Bliskiego Wschodu, Timurydów, w tym słynnego wodza i władcy mongolskiego z przełomu XIV i XV wieku Timura (Tamerlana), a także monety keszowe z Chin.

Natura pieniądza

Wystawa prezentuje także inne niż monety i banknoty typy pieniądza. Są to pieniądze niemonetarne i pieniądze przedmiotowe (płacidła) – m.in.: afrykańska Handa, naszyjniki z muszelek z Melanezji, aztecki pieniądz w postaci brązowych siekierek, mające kulisty kształt bullet coins z Tajlandii oraz sztabka z Wietnamu w postaci stemplowanego płatka złota. Będzie można zobaczyć chiński pieniądz-nóż z III wieku przed Chr. i XX-wieczną sztabkę srebra w kształcie przypominającym łódkę.

Szersze spojrzenie

Bardzo istotnym elementem ekspozycji będzie prezentacja pamiątek, dokumentów, fotografii dotyczących hr. Sobańskiego i dr. Semeraua-Siemianowskiego. Posłużą jako ilustracje wątków biograficznych z ich życia i pozwolą opowiedzieć o historycznych okolicznościach tworzenia kolekcji i ich przejścia do zbiorów publicznych. Kontekstem dla prezentacji pieniądza będą też obiekty falerystyczne i sfragistyczne. Otwarciu wystawy towarzyszą obrady XVI Międzynarodowego Kongresu Numizmatycznego, którego Muzeum jest współorganizatorem. Naukowcy z całego świata przybędą na Uniwersytet Warszawski na kilkudniowe obrady.

Kurator wystawy: Andrzej Romanowski (Gabinet Monet i Medali MNW). Aranżacja ekspozycji: Biuro architektoniczne KiPP Projekt z Warszawy. Identyfikacja wizualna: Kaja Renkas.

Edukacyjna jesień w Muzeum Narodowym w Warszawie (2022)