Dni Króla Jana / Pokaz portretu króla Jana III

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Historia Mniej Znana to cykl spacerów tematycznych adresowanych do odbiorców dorosłych.

Spacery zaczynają się o godz. 13.30, spotykamy się w szatni. Obowiązuje bilet wstępu do pałacu.

Dodatkowych informacji na temat programu udziela pani Nela Kokoszka, koordynator programów dla dorosłych, tel. (22) 544 28 38.

17 czerwca 2018 r.: Ciekawość – klucz do dworskiego sukcesu, czyli o intrygach i etykiecie w XVII wieku

XVII-wieczne dwory królewskie ogarnęła obsesja na punkcie etykiety. Jej nieprzestrzeganie groziło utratą pozycji, przywilejów, a nawet… surowymi karami. Był to pewien rodzaj widowiska, które wpisywało się w teatralność i przepych epoki oraz stwarzało okazję do intryg i gier politycznych. Kluczem do sukcesu było umiejętne korzystanie z przyjętych norm, a także podążanie za ciekawością i podpatrywanie, jak wykorzystują je inni. Jak daleko można było posunąć się w robieniu kariery lub zdobywaniu statusu? Zapraszamy na spacer poświęcony etykiecie na dworze króla Jana III.

***

Dni Króla Jana

Imieniny króla Jana co roku dają znakomitą okazję, by świętować i bawić się w najlepszym towarzystwie. Po wielu dniach przygotowań zapraszamy na wielki finał, podczas którego nie zabraknie atrakcji dla królewskich przyjaciół w każdym wieku.

godz. 12.00: Rozpoczęcie finału Dni Króla Jana | dziedziniec

Do pałacu zawitają wędrowni kuglarze. Artyści zaprezentują tradycyjne sztuki cyrkowe, popisując się zręcznością. Podczas pokazu będzie można obejrzeć żonglerkę i inne sztuki kuglarskie. Po występie zapraszamy do wspólnej zabawy.

godz. 12.15: Uroczyste odsłonięcie dębu | Villa Intrata

Dąb upamiętnia Bernarda O’Connora, Irlandczyka, lekarza króla Jana III, autora pierwszej anglojęzycznej Historii Polski, wydanej w 1698 r. Uroczystość z okazji trzystudwudziestolecia pierwszego wydania książki O’Connora odbędzie się w obecności JE ambasadora Irlandii Gerarda Keowna oraz pana dyrektora Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie Pawła Jaskanisa.

godz. 12.45–13.30: Życie i praca Bernarda O’Connora | Villa Intrata

Wykład pana prof. Pawła Hanczewskiego, redaktora naukowego wydanej przez Muzeum Pałacu w Wilanowie Historii Polski Bernarda O’Connora, wykładowcy na Wydziale Politologii i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

godz. 12.00–17.00: Scenki pantomimiczne i prezentacje muzyczne | pałac

Zwiedzając królewskie komnaty, będzie można spotkać damy dworu i dworzan oraz służących krzątających się z przejęciem, aby nadać wszystkim wnętrzom odświętny blask.

godz. 12.00–16.45: Zabawy w królewskich ogrodach | park

Poznamy kilka popularnych dworskich rozrywek, m.in. tryktraka, bule, warcaby, ciuciubabkę, taniec dworski. Na naszych najmłodszych gości będą czekały drewniane i pluszowe klocki.

godz. 12.00–16.45: Królewscy ogrodnicy | park

Piękna pałacowych ogrodów doglądają ogrodnicy. Sadzą, sieją, strzygą, pielą, podlewają i opowiadają o swojej pracy. Dla królewskich gości przygotowali zagadki, ciekawostki i zadania sprawnościowe.

godz. 11.00–16.00: Wszyscy ludzie króla | park

Kuźnia polowa – kowal

Poznajcie jedno z najważniejszych rzemiosł w dawnej Rzeczpospolitej. W zrekonstruowanym historycznym wozie urządziliśmy kuźnię polową. Tego typu warsztat towarzyszył każdej wyprawie wojennej. Kowal zajmował się wyrobem najbardziej potrzebnych narzędzi, naprawą uzbrojenia i wyposażenia żołnierskiego oraz oczywiście podkuwaniem koni. Kowal uruchomi miech, zaprezentuje podstawowe narzędzia kowalskie i sposoby kształtowania metalu. Na naszych oczach z prostego kawałka metalu powstaną niezwykłe, oparte na wzorach historycznych przedmioty: noże, widelce, groty do strzał i podkowy.

Poloniae Militaria – towarzysz broni

Wsłuchajcie się w barwne opowieści o kulturze sarmackiej. Poznajcie dzielnych żołnierzy, walecznych husarzy, wielkich magnatów, ale też całą plejadę postaci podejrzanych i kontrowersyjnych. Sprawdźcie, ile ważyła szabla i czy hełm husarski jest wygodny. Rekonstruktor ubrany w strój z epoki będzie snuł staropolskie gawędy o przygodach wojennych. Zaprezentuje też repliki różnych rodzajów XVII-wiecznej broni, np. pistolet, szablę polską, buzdygan czy muszkiet lontowy. Będziecie mogli dotknąć tych eksponatów i sprawdzić, jak działają.

godz. 11.00–16.00: Damy w ogrodach | park

Dygnięcia i ukłony, czyli podstawy etykiety w XVII wieku

Na XVII-wiecznych dworach królewskich wielką wagę przywiązywano do etykiety, czyli zasad zachowania i obowiązujących obyczajów. Jak należało się ukłonić? Kiedy nie wolno było odwracać się tyłem? Przekonaj się, czy odnajdziesz się w formach towarzyskich rodem z dawnej Polski.

godz. 12.00–16.45: W królewskiej garderobie | park

W czasie warsztatów spróbujemy tworzyć egrety – ozdoby szlacheckich nakryć głowy z piór, kamieni szlachetnych i metalu. Dowiemy się, czym szlachcianki i szlachcie ozdabiali swoje stroje, poznamy takie pojęcia jak zapony, trzęsidła i pągwice, zabawimy się w twórców modnych w XVII wieku dodatków.

godz. 12.00–16.45: Rośliny w służbie miłości | park – Pompownia

Od rodzimych ziół po zamorskie korzenie – na warsztatach przybliżymy ich zastosowanie w barokowej kuchni i apteczce. Nie zabraknie też staropolskich receptur na zjednanie miłości za pomocą roślin, które sprzyjały gładkości lica, nadawały wonności ciału, a także przydawały aromatu potrawom, prowadząc przez żołądek do serca.

godz. 12.00–17.00: W królestwie Amora – warsztaty literacko- kaligraficzne | Scriptorium Villa Nova

W królestwie Amora czeka na Was wiele niespodzianek, m.in. malowanie kredkami wodnymi obrazków z wizerunkami figlarnego chłopczyka, a następnie poprawianie ich konturów czarnym tuszem przy użyciu pióra złożonego z obsadki i stalówki. Pomalujemy farbami również odlewy gipsowe skrzydlatych puttów. Przyjrzymy się też listom, które wymieniali między sobą król i królowa, a pod okiem kaligrafów spróbujemy napisać własny.

godz. 12.00–17.00: W królewskiej drukarni | park – namiot drukarni

Zapraszamy do namiotu Królewskiej Drukarni, gdzie można będzie zapoznać się z historią drukarstwa oraz samemu spróbować pracy drukarza i zecera, a własnoręcznie wykonane wydruki – dyplomy uczestnictwa w wielkim finale Dni Króla Jana, zabrać do domu na pamiątkę.

godz. 13.00–16.45: W warsztacie ebenisty | park – namiot przy Oranżerii

W trakcie warsztatów dowiemy się, jak powstają kunsztowne zdobienia mebli, czyli markieteria. Spróbujemy swoich sił w tej trudnej sztuce.

godz. 13.30–16.45: W warsztacie dawnych malarzy | park

Podczas warsztatów zmierzymy się z tradycyjnym przygotowaniem podobrazia, obijaniem, przeklejaniem i nakładaniem gruntu. Dowiemy się, jak wyglądają farby, czym się różni barwnik od pigmentu, co to jest spoiwo i jakie nowe możliwości dało artystom wprowadzenie techniki olejnej.

Spacery tematyczne

godz. 11.00–12.30 i 13.00–14.30: Zobacz pałac! (zbiórka w szatni pałacowej)

Odkryj piękno królewskich apartamentów, w których w XVII wieku toczyło się bujne dworskie życie. Podziwiaj niezwykłe dekoracje i przekonaj się, czy służyły one tylko do ozdoby.

godz. 12.00–13.30 i 14.30–16.00: Zobacz pałac! – spacer w języku angielskim (zbiórka w szatni pałacowej)

Odkryj piękno królewskich apartamentów wspólnie z anglojęzycznymi przyjaciółmi.

godz. 11.00–12.30 i 13.00–14.30: Zobacz park! (zbiórka przy kasie pałacowej)

Zachwyć się królewskimi ogrodami, które od wieków rozwijały się, łącząc różne style i pomysły wybitnych projektantów.

Teatr Wilanów zaprasza do udziału w teatralnym happeningu Galerii Żywej Rzeźby na dziedzińcu. Zaprezentujemy symultaniczny spektakl kostiumowy pięciu scen z tronami afektów. Na każdym z tronów zasiadać będzie królowa afektu, wokół której aktorzy w scenach dialogowych będą poddawać się urokowi. Rozegra się swoista walka pomiędzy pięcioma królowymi: amorów, miłości, zazdrości, intrygi, zdrady, które zawalczą o człowieka, by zawładnąć jego sercem i umysłem.

***

Pokaz portretu Jana III

Na wystawie czasowej w Wielkiej Sieni w pałacu wilanowskim prezentujemy olśniewające tkaniny tureckie, zdobyte pod Wiedniem przez króla Jana III, wypożyczone z klasztoru benedyktynek w Krzeszowie. Towarzyszy im wyjątkowej klasy portret króla Jana III, pochodzący z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Dzieła te w latach 2016–2017 zostały poddane konserwacji i teraz pokazujemy je polskiej publiczności po raz pierwszy – w pełnym blasku.

Portret Jana III: autor nieustalony, ok. 1680 – ok. 1690, olej na płótnie, 139,5 x 113 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, MP 4377 MNW

Prezentowany portret jest niewątpliwie jednym z najbardziej interesujących wizerunków króla Jana III. Przekonująco oddana twarz monarchy, bardzo dobrze malowane dłonie, a także kompozycja kolorystyczna i detale świadczą o tym, że jest to dzieło wybitnego artysty. Swobodne pociągnięcia pędzla oddają zarówno fakturę metalowej zbroi – karaceny – jak i miękkich tkanin. W latach 2016–2017 obraz został poddany gruntownej konserwacji, poprzedzonej badaniami technologicznymi. Przeprowadził ją zespół konserwatorów Muzeum Narodowego w Warszawie pod kierownictwem pani Doroty Pliś.

Artysta świetnie oddał majestat i godność monarchy, przedstawiając go w pozycji stojącej, dumnego i wyniosłego, z regimentem – symbolem władzy dowódcy wojskowego – w dłoni. Skronie króla zdobi wieniec laurowy, wywodzący się ze starożytnego Rzymu, ale czytelny dla współczesnych symbol chwały i sławy. Nawiązaniami do starożytnej mitologii są także naramienniki w formie lwich paszcz (to odwołanie do Herkulesa) i zoomorficzne ozdoby na zakończeniach pasów, spływających spod naramienników (to odwołanie do boga wojny, Marsa). Podgolona fryzura, charakterystyczna dla staropolskiej mody męskiej, a także motyw orła na karacenie przypominają nam z kolei, że mamy do czynienia z władcą Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

W tle, przy prawej krawędzi obrazu, możemy dostrzec panoramę rozegranej w 1673 r. bitwy pod Chocimiem (z charakterystycznym zarysem twierdzy i mostu pontonowego). Jan Sobieski dowodził w tej bitwie, a wielkie zwycięstwo zapewniło mu koronę. Czy portret powstał w związku z tym właśnie wydarzeniem? Na twarzy władcy widać jednak wyraźne oznaki zmęczenia i słabszego zdrowia. Możemy więc przypuszczać, że wizerunek powstał najwcześniej w latach 80. XVII w., gdy Jan Sobieski, urodzony w 1629 r., był już dojrzałym mężczyzną, z wielkim bagażem doświadczeń zdobytych na polach bitew i w meandrach polityki.

Prezentowany obraz od dawna fascynował badaczy, którzy słusznie uznawali go za jeden z najważniejszych wizerunków władcy, a może nawet kluczowy dla zrozumienia sposobu kreowania propagandy politycznej poprzez dzieła sztuki na dworze Jana III. Uważano go za pierwowzór całej grupy portretów z kolekcji polskich i zagranicznych, na których monarcha jest podobnie upozowany. Swoistym potwierdzeniem jakości wizerunku są wyniki badań przeprowadzonych przez prof. Piotra Francuza, kierownika Katedry Psychologii Eksperymentalnej oraz Perception & Cognition Lab na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Okazało się, że portret ten można uznać za prawdopodobnie najbliższy faktycznego wyglądu monarchy. Patrzmy więc na ten obraz, bo być może widzimy króla takim, jaki był naprawdę!

Nie jest jasne, kto stworzył to dzieło. Niegdyś uważano, że był to gdański malarz Daniel Schultz albo Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski. Obaj byli artystami wysokiej klasy i nadwornymi malarzami króla, ale było między nimi sporo różnic; sztuka Schultza miała zdecydowanie więcej pierwiastków niderlandzkich, Siemiginowskiego zaś – rzymskich. Kolejną propozycję autorstwa podała Aneta Biały w katalogu wystawy Jan III Sobieski. Polski król w Wiedniu (wydanym w 2017 r.); zdaniem badaczki z Muzeum Narodowego w Warszawie autorem mógł być inny gdański mistrz – Andreas Stech, który (wspólnie z Ferdynandem van Kesselem) stworzył dla króla m.in. monumentalny obraz Bitwy pod Chocimiem, przeznaczony do kościoła farnego w Żółkwi.

Portret, będący własnością Muzeum Narodowego w Warszawie, znajduje się w depozycie w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Jest prezentowany na wystawie w Wielkiej Sieni, gdzie niegdyś stał monumentalny pomnik konny Jana III, jeden z najsilniejszych akcentów programu rezydencji wilanowskiej, sławiącej czyny jej właściciela. Pomnik obecnie znajduje się pod wieżą południową w pałacu, a na jego dawnym, niezwykle reprezentacyjnym miejscu widzimy być może najwspanialszy ze znanych nam portretów króla Jana III.

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, ul. Stanisława Kostki Potockiego 10/16, Warszawa