Hans-Joachim Schoeps: Żyd, Prusak, monarchista

Relacja ze spotkania

27 czerwca 2013 roku wrocławscy monarchiści oraz członkowie Solidarności Walczącej i innych środowisk prawicowych spotkali się z panem Tomaszem Gabisiem, publicystą, tłumaczem, znawcą niemieckiej sceny politycznej, członkiem honorowym Organizacji Monarchistów Polskich. W trakcie ponad dwugodzinnego spotkania prelegent przedstawił frapującą biografię i niezwykle interesujący dorobek intelektualny Hansa-Joachima Schoepsa (1909-1980), pruskiego monarchisty pochodzenia żydowskiego.

Schoeps to myśliciel, który wymykał się wszelkim schematom – zachowując mocną tożsamość żydowską, nie utożsamiał się z żadnym z kierunków politycznych, do których nawiązywali i o które spierali się Żydzi w diasporze i Izraelu. Sam uważał, że miejsce Żydów jest w diasporze, dlatego też po przymusowej emigracji do Szwecji w latach uzurpacji narodowosocjalistycznej powrócił do Niemiec. Już w latach trzydziestych widział siebie jako niemieckiego patriotę, który musi wystąpić przeciwko Adolfowi Hitlerowi, tyranowi niszczącemu Prusy i całe Niemcy. Po drugiej wojnie światowej nie uległ jednak chęci odwetu, nie dołączył do grona czcicieli „oficjalnej wielkiej narracji” Holocaustu, lecz angażował się w działania na rzecz odbudowy pruskiej monarchii Hohenzollernów. Jako wykładowca na uniwersytecie w Erlangen twardo przeciwstawiał się rewolcie 1968 roku, nie szczędząc najostrzejszej krytyki „czerwonym dzieciom brunatnych ojców”.

Współprowadzący spotkanie pan Kornel Morawiecki zauważył, że bardzo ciekawa postać Schoepsa jawi się jako bliska wolnościowej mentalności Polaków, a może nawet bliska ideałom Solidarności Walczącej.

Gdyby pójść tym tropem skojarzeń, można wręcz zaryzykować porównanie z Józefem Mackiewiczem, człowiekiem niezależnym, który nie należał do żadnej partii i nie dawał się przypisać do konkretnego obozu politycznego.

Wątki polskie pojawiły się zresztą w dyskusji, która dość szybko nabrała charakteru ostrej wymiany zdań między osobami kwestionującymi zasługi ideowe bohatera prelekcji a prelegentem niezgadzającym się na wekslowanie dyskusji w kierunku tzw. polrealizmu, czyli rozpatrywania każdego fenomenu politycznego przede wszystkim pod kątem sprawy polskiej. Jak podkreślał w trakcie debaty pan Gabiś, Hans-Joachim Schoeps nie zabierał głosu w kwestiach polskich, nie był też pruskim szowinistą, którego można by posądzać o chęć germanizowania polskich poddanych Hohenzollernów. Nawiązując do tych sporów, drugi ze współprowadzących spotkanie, prezes OMP Adrian Nikiel, zaapelował o prowadzenie przez polską Prawicę badań nad niemiecką myślą konserwatywno-monarchistyczną. Choć dobrze znamy już idee powstałe w kręgu krajów romańskich, reakcjonizm niemiecki pozostaje nadal „białą plamą”.

Ponieważ prelegent zaznaczał, iż nie chce przedstawiać szczegółowych rozważań o niemieckim monarchizmie po 1918 roku, a tym bardziej uogólnień na temat nowożytnych monarchii europejskich, spotkanie zakończyło krótkie wystąpienie prezesa OMP, który w odpowiedzi na jeden z głosów z sali podkreślił konieczność precyzyjnego rozróżniania między monarchią prawowitą a uzurpacją oraz między monarchizmem, autorytaryzmem i monokracją, ilustrując to m.in. przykładem uzurpatorskiej monarchii Hanowerczyków, rozsiadających się na tronie z łaski parlamentu, gdy prawowici władcy brytyjskich Trzech Królestw od końca XVII wieku przebywają na emigracji. Adrian Nikiel wskazał też na tragiczny paradox monarchii Hohenzollernów – Dom Pruski uzurpował sobie władzę nad Niemcami, w wielu przypadkach detronizując prawowitych władców państw niemieckich, a równocześnie pokazując potencjalnym rewolucjonistom, że jeżeli można było podnieść rękę na inne niemieckie korony, nic nie stoi na przeszkodzie, aby rzucić w błoto także koronę tzw. cesarstwa niemieckiego.

Dojście do władzy Hitlera jako sui generis parodii monarchy nie byłoby możliwe, gdyby nie poprzedziły go skutki dziewiętnastowiecznej uzurpacji Hohenzollernów. Dom Pruski uruchomił proces rewolucyjny, który doprowadził do zagłady Prus. Mimo wszystkich błędów i nadużyć swoich królów Hans-Joachim Schoeps pozostał Politycznym Żołnierzem i do końca życia trwał na straconym posterunku. Jego postawa – poczucie wierności przyrodzonym władcom, a równocześnie nieustanna walka o wolność – niewątpliwie może być ważnym punktem odniesienia dla polskiej Prawicy.

zdjęcia: Jan Lech Skowera i Iwona Zybała